Wanneer je dit gelezen hebt, hoop ik dat ik je heb kunnen overtuigen, als dat al nodig was, dat perfectionisme niet altijd een positieve eigenschap is.
Perfectionisme komt misschien voort uit een verlangen hoge normen voor jezelf te stellen, maar het gaat eigenlijk een stapje te ver. Ziekelijke perfectionisme ontstaat wanneer een gezond niveau van streven verandert in een ongezond niveau van verwachting, aan jezelf of anderen.
Perfectionisme wordt vaak genoemd in sollicitatiegesprekken. Zowel als positieve eigenschap van jezelf, als negatieve. Omdat we stiekem weten dat perfectionisme meestal als iets positiefs wordt gezien van de buitenkant ( de werkgever die maar al te graag strebers in dienst wil hebben). Maar we ook weten dat het ons van binnen in de weg zit ons gelukkig en tevreden te voelen.
Toch bekritiseren we onszelf vaak, en vinden dat ons levens zoveel mooier had kunnen zijn als we bereid waren dat extra stapje te zetten om die top te behalen. We bestempelen vrienden of familieleden vaak als perfectionisten, alleen maar omdat ze verder gaan of meer inspanningen leveren dan wij zelf in een vergelijkbare situatie zouden hebben gedaan.
We zien de nadelen niet. We zien het gewoon als een doorzettingsvermogen en wilskracht.
‘Doe je best!’.
Dat is wat we ons hele leven al horen toch? “Haal het beste uit jezelf en doe wat je kunt” horen we van jongs af aan al. Het zit er in geramd, en geven diezelfde boodschap door aan onze kinderen.
En dat is een mooi en nobel streven ter inspiratie. Want in werkelijkheid nemen de meesten van ons dit niet zo letterlijk. We genieten nu eenmaal graag van het leven en doen het overall best goed, en dat is prima.
Maar voor een echte perfectionist kan het streven naar dat beste, naar perfect zijn in alles echter obsessief worden. Omdat het nu eenmaal onmogelijks om ten aller tijde perfecte resultaten te behalen in alles, ervaren deze mensen doorlopend een gevoel van teleurstelling.
Perfectionisten hebben de overtuiging ontwikkeld dat hun enige waarde ligt in hun prestaties, of in wat ze doen voor andere mensen. Ze hebben hierdoor constant het gevoel dat ze zichzelf (en anderen) teleurstellen.
Wanneer je extreme last van perfectionisme hebt, wordt het allerbeste in alles willen bereiken soms juist een belemmering.
Meer is minder
Deze belemmering kan een perfectionist namelijk paralyseren; Men doet dan helemaal niets meer uit angst om te falen. De lat die ze zichzelf hebben opgelegd is zó ontzettend hoog dat ze gaan malen over alles wat er mis kan gaan. Ze hebben angst niet te voldoen aan hun eigen veeleisende ciriteria.
Dat fouten maken mensen daadwerkelijk helpt te groeien en zich persoonlijk of professioneel helpt ontwikkelen, is iets dat perfectionisten niet kunnen zien. Natuurlijk, fouten maken kan soms pijnlijk zijn, en lastig te incasseren. Maar er is bij reflectie bijna altijd een positief punt uit de ervaring te halen waar we door groeien. Uiteindelijk zal deze zelftwijfel en overdosis aan – negatieve- gedachten er voor zorgen dat ze helemaal niet in actie komen.
Dus, in plaats van dat ze meer bereiken dan de gemiddelde mens, wat je zou verwachten, bereikt de perfectionist vaak minder. Een gekke tegenstrijdigheid, he?
The Ripple effect.
Het is niet alleen een “probleem” dat zich beperkt tot de perfectionist zelf; hun onrealistische verwachtingen van anderen vormen óók een probleem, dus het effect heeft ook zijn weerslag op de mensen om hen heen. Het is bijna onvermijdelijk dat relaties met vrienden, partners, familieleden en collega’s bij tijd en wijle onder grote druk komen te staan als er te veel van hen wordt verwacht. Zelfs de diegenen met de mildste perfectionistische neigingen merken dat dit van invloed is op hun algehele kwaliteit van leven, op werk, school en persoonlijke relaties.
Dus is perfectionisme niet zo’n gezonde drive als je zou denken. Niet alleen heeft het invloed op al het bovenstaande…het kan ook echte psychische problemen veroorzaken: depressie, eetstoornissen, angst, zelfbeschadiging.
Wat zijn de oorzaken van perfectionisme?
Zoals de meeste psychologische problemen zijn de oorzaken vaak moeilijk vast te stellen. Maar bijna altijd is het een patroon van aangeleerd gedrag en overtuigingen als gevolg van externe factoren. En ontstaat het in de kindertijd.
Misschien zou je het tegendeel verwachten, maar ouders en leraren die erop staan dat kinderen streven naar perfectie – en in het ergste geval straffen uitdelen aan hen die deze veeleisende normen niet bereiken – dragen in feite bij aan ongezonde denk- en gedragspatronen. Ook op vervolgstudies heerst nog veel een prestatiecultuur die dit alleen nog maar versterkt.De noodzaak uit te blinken wordt er bij studenten ingestampt en de consequenties van falen continue herhaald. Ook in sport worden jonge mensen vaak gepushed om veel te bereiken. De invloed van opdringerige ouders en ambitieuze coaches die te veel gericht zijn op succes, kan, ironisch genoeg, uiteindelijk een negatieve invloed hebben op het vermogen van hun kind om doelen te bereiken.
Ben jij een perfectionist?
Het kan zijn dat je niet zeker weet of jouw perfectionisme een probleem is. Of misschien besef je niet dat de manier waarop je met dingen omgaat de kenmerken van dit gedragspatroon heeft.
Om je te helpen bij het herkennen van gedragingen die perfectionisme aangeven, zijn hier enkele symptomen:
- Het gevoel hebben dat alles mislukt, ondanks inspanningen om te slagen.
- Geobsedeerd door regels en lijsten.
- Moeite hebben met ontspannen.
- Moeite hebben gevoelens en gedachten te delen.
- Uitstelgedrag bij een taak omdat je denkt dat het niet mogelijk is het perfect af te ronden.
- Overheersend de controle nemen over relaties met familie en/of vrienden en/of collega’s.
- Tegenzin om zelfs maar een taak te proberen vanwege faalangst.
Als je één of meerder punten herkent bij jezelf, krijg je misschien een idee hoe erg jouw streven naar perfectie jou en jouw leven beïnvloedt. Natuurlijk kan het variëren van weinig tot ernstig, dus waarom onderzoek je het niet een keer, om te ontdekken op welke gebieden van jouw leven jij hierdoor wordt beïnvloed, en in welke mate. Zodat je, wanneer het nodig is, stappen kan nemen om jouw drang naar perfectie tot gezonde proporties terug te brengen.
8 manieren om uw perfectionistische neigingen te overwinnen
Zoals je hebt kunnen lezen, heeft de alles-of-niets benadering van de perfectionist niet alleen het potentieel om daadwerkelijke prestaties te beperken, maar het is ook stressvol en doodvermoeiend. Als perfectie zo perfect zou zijn, zou je die negatieve gevolgen toch niet moeten hebben?
Als je moe bent van al die inspanning en onnodige stress en het gevoel hebt dat je eigenlijk overmatig druk uitoefent op mensen om je heen vanwege jouw perfectionisme, wil je misschien wat trucjes om je veel te hoge lat wat te kunnen laten zakken en je perfectionisme te overwinnen. Hier enkele suggesties:
1. Probeer het eens met 80%
Je doet het misschien in je broek van angst voor de gevolgen als je minder bereikt dan perfectie. Maar experimenteer er eens mee; Probeer eens 80% te doen i.p.v. 100%.Je zult merken dat de meeste mensen om je heen het verschil niet eens zal opvallen. En jij hebt jezelf wat rust gegund door eens niet te streven naar het perfecte.
2. Denk na over fouten in het verleden
Sta eens stil bij gedenkwaardige fouten die je in het verleden hebt gemaakt. De perfectionist zal als automatische reactie spijt voelen bij deze gebeurtenissen.Maar als je serieus en zorgvuldig dezelfde gebeurtenissen overdenkt, zou je ook positieve resultaten moeten kunnen ontdekken. Je hebt bv. iets geleerd. Of door deze ervaring heb je bij een soortgelijke gelegenheid anders gehandeld. Het proces van focussen op het positieve effect van fouten kan je helpen ze te accepteren. Het geeft jezelf even een “strafpauze” wanneer je, onvermijdelijk, eens een fout maakt.
3. Wees aardig voor jezelf
Ik schat de kans groot dat je hoofd vol zit met negatieve stemmetjes van jouw inner criticus. Een ijskoude, ongevoelige criticus die jouw prestaties keihard be- en vooral veroordeelt. Probeer je te laten gelden door hier wat evenwicht in te brengen met jouw eigen, sympathieke stem. Vertel jezelf dat het oké is om ‘goed genoeg’ te zijn en wees aardiger voor jezelf als je fouten maakt. Als je blijft luisteren naar die genadeloze negatieve stemmetjes zal hun impact alleen maar groter worden.
4. Kijk naar wat anderen doen
Meestal ben ik erop tegen om vergelijkingen te doen met anderen. Maar in dit geval is het constructief, mits het op de juiste manier gedaan wordt. Kijk eens om je heen naar alle mensen die níet streven naar perfectie. Mensen die genoegen nemen met ‘goed genoeg’. Hoe zien die eruit? Ongelukkig en ontevreden omdat ze niet altijd de beste in iets zijn? Nee. In feite zijn ze waarschijnlijk gelukkiger dan jij. Door hun meer ontspannen houding kunnen ze accepteren dat dingen niet perfect zijn. Ze hebben realistische normen. Een lat op een hoogte die ze meestal aankunnen. Ze passen zich aan bij de uitkomst die ze bereiken. Ze gaan vooruit en ze straffen zichzelf niet. Vraag jezelf nu af: wat leert dit mij over mijn perfectionisme? Is alles perfect wat het is geworden?
5. Kies één ding om in uit te blinken
Perfectionisme zit meestal verweven in het gehele leven van iemand en op alle vlakken. Toch kan iemand niet excellent zijn in alles wat ze doet.Kies in plaats daarvan één ding dat je heel hoog hebt zitten in je leven. Richt je aandacht en energie daarop, zodat je erin kunt uitblinken. Dit betekent niet dat je op andere gebieden van je leven helemaal af moet haken; je moet nog steeds dingen overhouden in de ‘goed genoeg’-zone.Deze aanpak geeft je vooral een uitlaatklep voor je perfectionistische neigingen, zelfs als je blijft streven naar doorlopende verbetering en niet naar een foutloze standaard. Je kunt dus een zwarte band bij judo willen halen, maar geen seconde verwachten dat je wereldkampioen judo wordt. Of je kunt uitstekend piano leren spelen, maar je geen zorgen maken als je bij een voorstelling een nootje mis slaat.
6. Doe alsof je iets fout doet
Dit heeft betrekking op het streven naar 80% in plaats van 100% en is een vorm van blootstellingstherapie. Als je echt wilt zien dat de wereld nog steeds draait, ondanks dat je niet perfect bent, maak dan bewust fouten die je eigenlijk had kunnen vermijden. Maar maak ze voorlopig klein: Maak een e-mail en voeg een typefout toe. Bak die cake net iets te bruin. Laat een hoek van je slaapkamer een week onopgeruimd! De wereld vergaat niet. Hij draait gewoon door. Constateer je fout en leer hiervan.
7. Maak onvolmaakte kunst
Het maken van kunst kan heel ontspannend zijn. Het kan je in het hier en nu houden terwijl jij je creativiteit z’n gang laat gaan. Het mooie van kunst is dat het niet perfect hoeft te zijn. De schoonheid ervan wordt bepaald door de kijkers. De kijkers die allemaal een ander blik hebben. Er is hierdoor geen kunstwerk dat perfect genoemd kan worden. Koop dus een canvas en wat olieverf, of pak wat klei en zie waar het je toe brengt.Als je kiest te schetsen of te schilderen, probeer dan het kubisme of het impressionisme. Deze stijlen gaan er juist niet van uit dat het een weergave wordt van de werkelijkheid.Aardewerk of sculpturen bevatten altijd fouten en plakkerige stukjes, dus je hoeft je daar geen zorgen over te maken. Als je klaar bent, wees dan trots op wat je hebt gemaakt en de onvolmaakte aard ervan.
8. Doorbreek oude patronen
Stel jezelf realistische, haalbare doelen.Knip overweldigende taken in hanteerbare stukjes en/of stappen.Focus je op één taak tegelijk.Erken dat het menselijk is om fouten te maken.Erken dat de meeste fouten daadwerkelijk helpen bij leren en groei.En jou dat dus helpt.Blijf realistisch over mogelijke uitkomsten door faalangst aan te pakken.
Conclusie Omdat je dit gedragspatroon waarschijnlijk al jaren hebt, zal het ook niet één ,twee, drie verdwenen zijn. Ik hoop dat je met een aantal suggesties toch wat afstand kan nemen van de alles- of niets benadering. Ook moet je jezelf er regelmatig aan herinneren dat het helemaal prima is niet perfect te zijn. Geef jezelf toestemming die lat wat lager te leggen, en erken dat die perfectie niet zaligmakend is. Je moet jezelf er regelmatig aan herinneren dat het OK is om niet perfect te zijn en jezelf toestemming te geven om je blik te verlagen van het hoogtepunt van perfectie dat je eerder zag als het enige waardevolle doel.
Tenslotte is streven naar uitstekend motiverend, maar streven naar perfectie demoraliserend.